Woudschoten 5: Uses of Knowledge
Verslag door Ilja Nieuwland
De Gewina-Woudschotenconferenties, een tweejaarlijkse ontmoeting voor wetenschapshistorici uit de Lage Landen, heeft zich in de afgelopen jaren ontwikkeld tot een vaste waarde op de agenda. Op 14 en 15 juni vond in Zeist de vijfde editie plaats, georganiseerd onder de vlag van het wetenschapshistorisch genootschap Gewina door personeel van de Vrije Universiteit (onder wie ondergetekende).
De eerste Woudschotenconferentie werd acht jaar geleden opgezet door Lissa Roberts (Twente) en Bert Theunissen (Utrecht) om het toen veel kleinere aantal Nederlandse wetenschapshistorici bij elkaar te krijgen, zowel sociaal als beroepsinhoudelijk. Het programma is sindsdien wel omvangrijker geworden. Bij de vorige editie werd al overgegaan naar parallelsessies om de vele lezingen onderdak te kunnen geven. Typisch voor de Woudschotenconferenties is altijd al het grote aandeel van ‘junior’ onderzoekers geweest, en daar was deze editie geen uitzondering op.
Verschillende aspecten
Opvallend was wel dat in tegenstelling tot voorgaande jaren meer voordrachten een modern onderwerp bespraken dan een vroegmodern thema. Ook werd duidelijk dat de wetenschapsgeschiedenis zelf in die acht jaar van karakter is veranderd. Er bestaat meer aandacht voor de sociaal-maatschappelijke en economische aspecten van het vakgebied, wat ook een grotere aandacht oplevert van ‘aanpalende’ historische disciplines. Beide ontwikkelingen waren in het programma van dit congres terug te zien.
Daarnaast was er ruimte voor meer beschouwende bijdragen. De keynote door Howard Hotson (University of Oxford) sneed – nogal onverwacht – de socio-politieke context aan waarbinnen wetenschapshistorici, en academici in het algemeen, tegenwoordig hun werk moeten doen. Aan het einde van het congres kwam dit thema terug in een forumdiscussie onder de titel ‘the uses of our knowledge’, waarin uitgebreid werd stilgestaan bij de bestaansreden en toekomst van ‘ons’ vak.
Forumdiscussie
Zowel Dirk van Delft (Boerhaave) als Floris Cohen (Utrecht) vertelden hoe wetenschapshistorici zoveel mogelijk mensen kunnen en moeten bereiken, om het nut van wetenschapsgeschiedenis duidelijk te maken. Daarbij werd opgemerkt dat ‘veel mensen bereiken’ niet noodzakelijkerwijs hetzelfde is als ‘nuttig zijn’.
Een pleidooi voor goed contact met huidige wetenschappers en het nut van materieel erfgoed daarbij kon op algemene instemming rekenen, maar over contact met beleidsmakers waren de meningen eerder verdeeld. Moet je wel beleidsadviezen willen geven? En hoe moeilijk is het om tot ze door te dringen? Een aantal sprekers had de indruk dat beleidsmakers zeer geïnteresseerd zijn in wat historici te zeggen hebben – “ze komen zélf op ons af”. Anderen waren sceptischer. Zoals Klaas van Berkel (Groningen) het formuleerde: “als ik een bordje op de deur hang met ‘Klaas van Berkel, wetenschapshistoricus’, belt er niemand uit zichzelf aan”.
Bert Theunissen (Utrecht) merkte tenslotte op dat studenten verreweg de belangrijkste doelgroep zijn voor wetenschapshistorici. De meningen verschilden wel over de vraag wat studenten nu eigenlijk moet (en kán) worden bijgebracht, en hoe duidelijk kan worden of daar succes mee wordt geboekt.
In zijn slotwoord bevestigde Frans van Lunteren (VU / Leiden) dat onderwijs de ultieme legitimatie van het vak is. Verder schetste hij een hybride beeld: sinds de eerste Woudschotenconferentie is het aantal bezoldigde wetenschapshistorici sterk toegenomen, heeft zich een sterke Nachwuchs gemanifesteerd en is er sprake van een levendige gemeenschap. Maar Van Lunteren sprak eveneens zorg uit over de fragiliteit van die situatie: vrijwel alle financiering van het vak is tijdelijk en voorwaardelijk. Er is vooral een gebrek aan vaste juniorposities (UD) voor de huidige en komende generaties AiO’s en postdocs. Die posities kunnen uiteindelijk alleen uit het onderwijs komen. Mede daarom herhaalde hij zijn pleidooi voor het uitwisselen van ervaringen en ‘best practices’ op onderwijsgebied.
