Wonderkamer 3: Zes korte verhalen over wantrouwen in vaccinatie
Dit themanummer toont aan hoe wispelturig het vertrouwen in de wetenschap ook in het verleden was. We zien hoe forensisch experts in Engeland zichzelf een betrouwbaar imago aanmeten dankzij theatrale optredens in de rechtbank, maar ook hoe een gelikte Nederlandse vaccinatiecampagne tegen baarmoederhalskanker faliekant mislukt. Het vertrouwen in de wetenschappers is groot, zo betogen Nelleke van den Broek-Honingh en Anne-Floor Scholvinck aan de hand van een recente peiling onder Nederlanders, als het publiek overtuigd is van de onafhankelijkheid van hun onderzoek. Hadden de forensisch experts dit beter in de smiezen dan de Nederlandse campagnestrategen?
Inhoudsopgave
Vertrouwen in wetenschap: de proef op de som
Onderzoek van het Rathenau Instituut toont aan dat het vertrouwen van Nederlanders in de wetenschap onverminderd groot blijft. Discussie over wetenschappelijke resultaten ontstaat pas wanneer de overheid op basis hiervan beleidsmaatregelen neemt zonder de politieke keuzes te legitimeren.
Storm op komst (of toch waarschijnlijk): Waarschuwingen in de wind
In de beginjaren van de wetenschappelijke stormwaarschuwingen voor de scheepvaart vertrouwden zeelieden vaak liever op hun eigen oordeel. De betrouwbaarheid van de voorspellingen alleen was niet voldoende om hun vertrouwen te winnen.
Inleiding: Vrees voor vaccinaties
In dit katern belichten we de prikkelende (pun intended) geschiedenis van vaccinatie, of meer precies: van het vertrouwen in vaccinatie. Onder welke omstandigheden waren mensen bereid zich te laten inspuiten? Het verleden kan ons een belangrijke les leren: feiten alleen volstaan niet.
Waar komt inenting vandaan?
De uitvinder van de inenting was niet Edward Jenner, maar een anonieme Chinees.
Pokkenzooi: Anti-vaxxers in de achttiende eeuw
Anti-vaxxers zijn van alle tijden. De introductie van het inenten tegen de kinderpokjes stuitte in de achttiende eeuw al op verzet onder de bevolking. Maar waren de bezwaren indertijd ook niet meer gegrond dan nu?
Van HPV tot #ikdoenietmeermee: de wortels van wantrouwen
In 2009 kwam een vaccin tegen baarmoederhalskanker op de markt. Een dodelijke ziekte, maar toch ging minder dan de helft van de opgeroepen meisjes hun gratis prik halen. Het was een teken van groeiend wantrouwen – in de wetenschap, maar ook in de neoliberale staat.
Morele vaccinatie anno 1900
In 1900 wilden enkele juristen en artsen via hypnose de hele samenleving aan een ‘morele vaccinatie’ onderwerpen. Alleen zo zou het volk de verleidingen van de moderniteit kunnen weerstaan.
‘Vaderlyke harten raken.’ Een Gents pamflet voor vaccinatie tegen pokken uit 1802
Ook in 1802 volstonden wetenschappelijke feiten niet om mensen te overtuigen van het nut van vaccinaties.
Vaccinatie: goddelijk of kwaadaardig?
Veel katholieke geestelijken droegen in de negentiende eeuw enthousiast bij aan vaccinatiecampagnes. In België kwam religieus geïnspireerd verzet tegen vaccins maar weinig voor.
Zoek de verschillen
Wanneer wetenschappers elkaar wantrouwen
Wetenschappers moeten niet alleen het vertrouwen van het publiek zien te winnen, maar ook van elkaar. Onderling wetenschappelijk wantrouwen heeft een lange geschiedenis.
Vertrouwen in vingerafdrukken, schedelfoto’s en bloedvlekken
Tijdens een geruchtmakende moordzaak in 1935 ontpopten enkele forensisch experts zich tot publiekslievelingen en kregen ze het vertrouwen van de rechtbank. Dankzij hun optredens overwonnen ze hun reputatie als dogmatische en partijdige getuigen.
Hoe geheelonthouders worstelden met wetenschap : Erfelijk alcoholisme
In het Interbellum gaven Nederlandse drankbestrijders hun pleidooi voor geheelonthouding een solide wetenschappelijke onderbouwing. Wat deden ze toen die steeds meer op drijfzand leek te berusten?
Charles Darwin en Mary Treat: vleesetende planten en vrouwen in de wetenschap
Terwijl ze samen met Charles Darwin de geheimen van de vleesetende plant ontrafelde, groeide het zelfbewustzijn van Mary Treat. Een verhaal over zelfvertrouwen in de wetenschap.
Ruimte voor vertrouwen
De plek waar wetenschappers werken moet vertrouwen wekken: in elkaar, in het onderzoeksobject, in de geloofwaardigheid van nieuwe kennis, en ook in het nut daarvan. Jorrit Smit ging op zoek naar de verschillende plekken waar al deze vormen van vertrouwen tastbaar worden.
‘Museumbezoek’ in coronatijd – Besmet! in Rijksmuseum Boerhaave
Hoe ‘bezoek’ je een tentoonstelling in tijden van pandemie en lockdown? Marieke Hendriksen nam de proef op de som. Ook zonder fysiek bezoek biedt de tentoonstelling Besmet! stof tot nadenken.
Signalementen
Bestel online!
Wonderkamer 3 is nu verkrijgbaar. Je kan al een los nummer bestellen voor €9,95 incl. verzendkosten.* Stuur een mail naar gewinamagazine@gmail.com en vermeld uw naam en postadres.
* Dit geldt voor Nederland en België. Internationale verzendkosten buiten Nederland en België kunnen hoger zijn, dus daar zullen extra kosten voor in rekening worden gebracht. Dit kan tot rond €10 oplopen.
Media:
- “Prikangst”, radiointerview met Tinne Claes, Radio 1 Interne Keuken (26 juni 2021).
- “Wonderkamer special on vaccination fear”, History Health Healing website (24 juni 2021).
- Tinne Claes, “Vaccinvrees, vroeger en vandaag”, blog op historici.nl (16 juni 2021); ook op NVMG (12 juli 2021).